“Šuma je prostor obrastao šumskim drvećem, minimalne površine pet ari, sa minimalnom pokrivenošću zemljišta krunama drveća od 30%” , kaže se u Zakonu o šumama. Kaže se tu još mnogo toga, a svima nam je poznato koliko su šume korisne za ljude, i da one obavljajaju mnogo važnih funkcija za čovečanstvo na celoj planeti, koje te funkcije često zaboravlja ili ih čak nije ni svesno. A među najbitnijim su da šume, svojim postojanjem štite i unapređuju životnu sredinu, čuvaju biodiverzitet i ublažavaju štetno dejstvo “efekta staklene bašte” vezivanjem ugljenika i proizvodnjom kiseonika, prečišćavaju zagađeni vazduh, uravnotežavaju vodne odnose i sprečavaju bujice i poplavne talase, pročišćavaju vode, snabdevaju i štite podzemne tokove i izvorišta pijaće vode. Štite one i naselja i infrastrukture od erozije zemljišta, obezbeđuju prostor za odmor i rekreaciju, utiču na razvoj lovnog, seoskog i ekoturizma, i štite nas od buke.
KOLIKO IMA ŠUMA U VOJVODINI
Po podacima Nacionalne inventure šuma Republike Srbije, naša zemlja se smatra srednje šumovitom zemljom, pri čemu se, od njene ukupne teritorije, pod šumom nalazi 29,1%. Od toga, u Vojvodini ima svega 7,1 % šuma. Ovi podaci ne obuhvataju tzv. ostalo šumsko zemljište, kojem, po međunarodnoj definiciji, pripadaju šikare i šibljaci, koji pokrivaju teritoriju Srbije u iznosu od 4,9 %.
Od 100 % površine Vojvodine, 86,2 % je poljoprivredno zemljište, livade i pašnjaci pokrivaju 1,4 %, dok šuma ima 7,1 %, pri čemu je 79.600 ha šuma od toga u državnom vlasništvu, a 26.400 ha u privatnom vlasništvu, “ostalo šumsko zemljište” obuhvata 48.000 ha, dok urbano zemljište obuhvata 37.600 ha, vodene površine pokrivaju 27.600 ha, a neplodno zemljište obuhvata 3.600 ha.
Javno preduzeće “Vojvodinašume”, čiji je osnivač AP Vojvodina, ima četiri šumska gazdinstva: “Sremska Mitrovica”, “Sombor”, “Novi Sad” i “Banat” Pančevo. Pored mnogobrojnih delatnosti kojima se JP “Vojvodinašume” bavi, veoma su bitne: uzgoj, zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima, održavanje i obnova šuma, proizvodnja šumskog semena i sadnog materijala i podizanje novih šuma i šumskih zasada, kao i iskorišćavanje šuma, proizvodnja šumskih proizvoda šuma i šumskih područja, korišćenje šuma za rekreaciju, proizvodnja rezane građe i drugo korišćenje šuma.
ZNAČAJ POŠUMLJAVANJA VOJVODINE
“Imajući u vidu ukupne kapacitete JP “Vojvodinašume”, uzimajući u obzir radnu snagu, tehničku i materijalnu opremljenost i raspoloživost mehanizovanih sredstava, broj rasadnika i obim proizvodnje sadnica u rasadnicima, s pravom se može konstatovati da smo vodeća organizacija, kada su u pitanju poslovi pošumljavanja neobraslog zemljišta, posebno kada je reč o teritoriji Vojvodine. Uspešno gazdujemo sa oko 70% površina pod šumama na teritoriji pokrajine, navode u JP „Vojvodinašume“.
U razgovoru sa Sanelom Milošević, samostalnim referentom za odnose s javnošću JP “Vojvodinašume”, o značaju pošumljavanja Vojvodine, kao i o aktivnostima koje ovo preduzeće na ovom polju obavlja, saznajemo da se značaj pošumljavanja ogleda u brojnim koristima koje šuma pruža čoveku, pri čemu su proizvodne koristi (drvo), iako imaju veliki značaj, ipak u drugom planu u odnosu na opšte korisne funkcije šuma.
“Posebno su značajne one opštekorisne funkcije šuma koje su u vezi sa ublažavanjem klimatskih ekstrema, s obzirom na to da su klimatske promene poslednjih godina sve evidentnije. Stoga je od izuzetnog značaja očuvati postojeće šume i povećavati šumovitost, u okviru realnih mogućnosti”, kaže Sanela Milošević.
NEDOVOLJNO PROSTORA ZA NOVE ŠUME
Briga o novim šumskim zasadima u ovom preduzeću svakako postoji, a planovi pošumljavanja, kako ih ona objašnjava, nisu mali. Prema planskim dokumentima, odnosno osnovama gazdovanja šumama, u okviru površina čiji je korisnik JP “Vojvodinašume“, zemljišta pogodnog za pošumljavanje (neobraslo zemljište) ima na 450 ha (reč je o novim površinama). Međutim, treba imati u vidu da će neke od ovih površina biti pošumljene tek kada se bude obnavljao šumski kompleks u okviru koga se ove površine nalaze. Ova površina koja se potencijalno može pošumiti nije velika, što znači da bi se postigli ambiciozniji ciljevi, u smislu povećanja šumovitosti, potrebno je obezbediti nove površine neobraslog zemljišta koje bi potencijalno moglo da bude pošumljeno.
Osim ove, postoje i površine neobraslog državnog zemljišta koje su 2016. godine dodeljene javnom preduzeću na gazdovanje Zaključkom Vlade RS. Ukupna površina ovog zemljišta, koje bi potencijalno moglo da se pošumljava, iznosi 2.694,85 ha. Međutim, analizom ovih parcela i terenskim obilascima, konstatovano je da se veliki broj njih koristi za poljoprivrednu proizvodnju (lokalne samouprave izdaju ih u zakup fizičkim licima po osnovu Zakona o poljoprivrednom zemljištu) ili postoje upisani tereti na parcelama, te se stoga tim parcelama ne može gazdovati. Tek kada budu razrešeni imovinsko-pravni odnosi, biće moguće pristupiti njihovom pošumljavanju.
JESENJA SADNJA
“Poslednje pošumljavanje na teritoriji Vojvodine, u okviru naših nadležnosti, realizovano je već danas, zato što je to naš svakodnevni posao. Mi to radimo svaki dan u sezoni, a ona tek počinje, i mi svake godine pošumimo oko 2.000 ha. Započeli smo pošumljavanje u okviru jesenje sadnje. Do kraja godine, planirana je obnova postojećih šuma (veštačkim putem – setvom semena ili sadnjom sadnica), i to na ukupnoj površini 1.342 ha, dok je podizanje novih šuma planirano na 139 ha. To su nam planovi koje ćemo uraditi tokom jeseni 2019. Planirano je pošumljavanje setvom semena hrasta lužnjaka (sejačicom i u brazde), a kada je u pitanju sadnja sadnica, pošumljavaće se uglavnom sadnicama topola, vrbe, bagrema, crnog bora, poljskog jasena, crnog oraha i hrasta lužnjaka (tamo gde se ne obavi setva žira). Za ovaj posao biće utrošeno 849.390 komada kvalitetnih jednogodišnjih i dvogodišnjih sadnica. Po vrstama drveća, planirano je da bude posađeno sadnica topole 498.680, vrbe 123.430, poljskog jasena 123.000, lužnjaka 55.000, crnog bora 24.520, bagrema 20.000, i crnog oraha 4.760. Pošumljavanje setvom žira tokom jesenje sezone planirano je na 420 ha za obnovu hrasta lužnjaka, pri čemu će biti potrošeno 185.500 kg žira. S obzirom na ograničenu dostupnost novih površina za pošumljavanje, prioritet je obnavljanje postojećih šuma koje su dostigle sečivu zrelost”, navela je Miloševićeva.
TEHNIKE SADNJE
U skladu sa vrstama terena, i tehnike sadnje se razlikuju, a o kojim sve načinima je reč, Miloševićeva pojašnjava da pošumljavanje može da se obavlja sadnjom sadnica i setvom semena, pri čemu o izboru metoda bitnu ulogu imaju odlike vrsta sadnica, stanišni uslovi, kao i proizvodni cilj. Pošumljavanje setvom semena uglavnom se obavlja u povoljnijim uslovima staništa, na ovaj način pošumljava se hrast lužnjak, i to se čini potpunom setvom (setva semena po čitavoj površini omaške, mašinska setva pneumatskim sejačicama) ili delimičnom setvom (u parcelice, kućice, brazde, pruge, u zasek, na nasipe). Za setvu semena koristi se posebno prilagođena sejačica. Sadnja se obavlja u periodu mirovanja vegetacije, što znači u rano proleće ili jesen. Prolećna sadnja počinje kada se sneg otopi i zemlja otkravi, i traje do početka vegetacije. Jesenja sadnja počinje od oktobra (ili kasnije, u slučaju produženog vegetacionog perioda), i traje do pojave prvih snegova i zamrzavanja zemljišta. U “Vojvodinašumama” najzastupljenija tehnika sadnje je kopanja jama za sadnice.
BANATSKI OKRUG NAJMANJE ŠUMOVIT
Za sezonu 2019/2020, koja uključuje jesenju i prolećnu sadnju, kako navode u “Vojvodinašumama”, planirano je obnavljanje šuma veštačkim putem, setvom semena i sadnjom sadnica na ukupnoj površini od 1.753 ha, i realizacija ovog plana je njihov prioritet. Kada je u pitanju podizanje novih šuma, prioritetna područja nalaze se u Banatu, s obzirom na to da se tamo nalaze opštine sa najnižim stepenom šumovitosti (npr. Severnobanatski okrug ima šumovitost svega 1%, dok Srednjebanatski okrug oko 1,8%). Kako bi se podigla šumovitost u ovim okruzima, potrebno je opredeliti nove površine za ovu svrhu. A, kako ističu, takve površine trenutno ne postoje na raspolaganju.
BRIGA O OBOLELOJ ŠUMI
Da sve u prirodi ne ide glatko, govore i primeri pojave obolelih šuma, o kojima se, kako ona objašnjava, na poseban način brine.
“U 2019. ustanovljen je problem u kulturama i plantažama topola starosti od dve do 13 godina, koji se manifestuje u vidu raka kore. Prati se stanje ovih zasada i u koordinaciji sa nadležnim institucijama se preduzimaju sve potrebne mere u cilju prevazilaženja ovog problema (npr. primena mera propisanih od strane Instituta za nizijsko šumarstvo i životnu sredinu iz Novog Sada, koje se ogledaju u uklanjanju (seči) obolelih stabala i spaljivanju delova koji su zaraženi). Procenat šuma koje su obuhvaćene ovom pojavom nije velik, ali problem svakako zaslužuje pažnju”, istakla je Miloševićeva.
Tekst: Miloš Ćirković
Foto: Vojvodinašume
NAPOMENA
Ovaj tekst je nastao u okviru projekta „Ko pošumljava Vojvodinu!“, koji je sufinansiran iz budžeta Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama na Konkursu za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2019. godini.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama, koji je dodelio sredstva.
