Nisu sve bašte koje poznajemo iste. One koje su u stanju da sakupljanjem atmosferskih voda i filtriranjem zagađivača poboljšaju kvalitet vode, čuvaju prirodnu vegetaciju, obezbeđuju lokalizovanu kontrolu atmosferskih voda i poplava, privlače korisne insekte i ptice, pružaju osećaj zadovoljstva kada smo u njihovoj blizini i koje se lako održavaju – znamo kao kišne bašte.
Novosadske kišne bašte
A šta su to kišne bašte, na kolikoj površini treba da se prostiru, koja je njihova uloga i kakve su im mogućnosti implementacije u Novom Sadu – pitali smo Amelu Grekse, pejzažnu arhitekticu iz Novog Sada.
Kišna bašta u Novom Sadu, foto: Amela Greksa
„Kišne bašte su zelene površine koje se primenjuju za prihvatanje i tretman atmosferske vode, koja potiče sa nepropusnih površina. Mogu biti različite veličine, te se njihova površina može kretati od svega nekoliko kvadratnih metara pa do više desetine hektara. Površina bašte se određuje prema količini kiše koju treba da tretira, osobinama lokaliteta, raspoloživosti prostora i dr. U tom smislu, postoje različiti tipovi kišnih bašti, ali njihova uloga – bez obzira na tip i veličinu bašte – je ista, a to je, pre svega, ublažavanje negativnih posledica klimatskih promena kao što su česte poplave i zagađenja, i generalno zaštita životne sredine“, kaže Amela Greksa i pojašnjava da su mogućnosti za implementaciju kišnih bašti u Novom Sadu različite.
Idealna mesta za kišne bašte
Najpre se, kako kaže, polazi se od činjenice da na teritoriji Novog Sada postoje lokacije koje su za vreme jakih kiša najugroženije, te se one smatraju „najidealnijim mestima“ za implementaciju kišnih bašti.
„Naravno, problem uvek rešavamo tamo gde on postoji, međutim kišne bašte se i kao preventivne mere takođe mogu primeniti uz bilo koje nepropusne površine – saobraćajnice, puteve, parking i sl. Pored toga, osim ‘prepoznavanja’ lokaliteta koji su idealni za kišne bašte, postoje određena pravila koja se pri izgradnji takođe moraju ispoštovati. Njihovoj izgradnji najpre prethodi detaljna analiza postojećeg stanja, koja može da diktira izgradnju kišnih bašti.
Dakle, u područijima kao što su urbane, stambene zone, saobraćajnice i sl. – najbolje je implementirati kišne bašte, dok se područja na nekim strmim i lošim terenima, lokacijama koje su podložne eroziji i one na kojima su prisutne podzemne instalacije treba izbegavati. Sama izgradnja kišnih bašti nije komplikovana, ako govorimo o jednostavnijem tipu, već je mnogo više važna njena efikasnost nakon izgradnje a koja se ogleda u pravilnom funkcionisanju nakon izgradnje i otpornosti posađene vegetacije“, objašnjava Greksa.
Izbor biljaka
O pogledu različitosti kišnih bašti, njihovim najbitnijim komponentama, kao i o njihovoj praktičnoj primeni u Srbiji, naša sagovornica kaže da se one razlikuju po pitanju dizajna, a da se kao njihove osnovne komponente mogu izdvojiti visoko propusna smeša zemljišta, vegetacija i plitka, iskopana površina vrta koja se u praksi naziva „Zona za retenciju i prihvat atmosferske vode“.
„To je deo vrta gde se voda najduže zadržava i tretira nakon prihvatanja atmosferske vode. Pored toga, neki vrtovi se mogu implementirati i sa dodatkom odvodnih cevi koje se kasnije pripajaju postojećoj kanalizacionoj mreži. Dosad, praktična primena jednostavnijih kišnih bašta u Srbiji postojala je u Novom Sadu, u vidu nekoliko pilot projekata, a od nedavno i u Beogradu, Čačku, Smederevu, Nišu, Kragujevcu, Novom Pazaru, Somboru, Subotici i Bečeju, nastalih kao deo projekta pod nazivom ‘Niklo kao ja’, koju je pokrenula kompanija A1 Srbija.“, pojašnjava Amela Greksa.
Izbor biljaka je šarolik
Kao i u svim drugim baštama gde je izbor biljaka šarolik, tako se i u kišnim mora voditi računa da budu zastupljene biljke koje mogu da opstanu u specifičnim okolnostima. S tim u vezi, Greksa navodi da se u izgradnji kišnih bašti primenjuju malo otpornije biljne vrste, odnosno biljke koje mogu da rastu i razvijaju se pod uslovima koji su specifični za kišne bašte, a to su pre svega česta promena oscilacije nivoa vode (kišnice) koja se u bašti može zadržati u različitom vremeskom periodu. Pored toga, kišnica može biti zagađena različitim zagađujućim supstancama, pa se otpornost biljaka meri i u odnosu na to, jer je uloga biljaka u kišnoj bašti višestruka. Pored toga što biljke prihvataju određeni deo vode (kišnice), takođe i absorbuju određenu količinu zagađujućih materija. Kao i za ostale vrtove i bašte, te biljke se mogu nabaviti u specijalizovanim radnjama, kao što su rasadnici.
Primena kišnih bašti
Kišne bašte su osmišljene da sakupe kišnicu koja se sliva sa krovova, dvorišta, travnjaka i prilaza, i omogućavaju joj da se upija u zemlju gde je zasađeno autohtono grmlje, višegodišnje biljke i cveće i na taj način je privremeno zadrži a da pritom ne predstavlja vodenu baštu, niti močvaru ili baru.
„Količina vode koju kišne bašte mogu da prihvate može zaista biti velika. Ako uzmemo u obzir činjenicu da na nekim lokacijama kišne bašte dopunjuju, odnosno u potpunosti zamenjuju slivnike i oluke, može se zaključiti da sva količina atmosferske vode koja bi inače oticala putem slivnika i oluka do kanalizacionog sistema, za vreme padavina se zapravo infiltrira u kišnu baštu, što i jeste cilj primene ovih rešenja. Naravno, ta količina vode se unapred određuje prema podacima o padavinama i datoj lokaciji, pa se pri izgradnji zapravo određuje površina koja može da upravlja količinom vode koja se očekuje na nekoj lokaciji“, ističe pejzažna arhitektica Amela Greksa.
Sadnja, briga i nega
Sve većom urbanizacijom grada i stvaranjem nepropusnih, izgrađenih površina, zaključuje se da će primena ovih rešenja biti zaista neophodna. Na koji način javne površine po Novom Sadu i šire pretvoriti u zelene oaze i kišne bašte, i ko je zadužen da se brine o njima nakon njihove implementacije, naša sagovornica kaže da hidrološki nefunkcionalne površine mogu zameniti funkcionalne, koje ne samo što će imati ulogu u upravljanju jakim kišama, već i povećavanju procenta urbanog zelenila.
„Sadnja kišnih bašti najpre na mestima koja će biti predodređena za upravljanje velikom količinom padavina je odličan način da se poveća sposobnost upravljanja vodama, poveća infiltracija i rastresitost zemljišta, a sa druge strane takođe se i poboljšava urbano zelenilo grada. Najveću mogućnost za implementaciju kišnih bašti pružaju površine u procesu planiranja grada, ali i rekonstrukcija već postojećih lokaliteta na kojima bi se javne površine pretvorile u zelene oaze. Nakon implementacije, briga o kišnim baštama jeste ključna stvar, a ona zavisi od predstavnika javno-komunalnih službi, građana, stanovnika pa i pojedinca“, zaključuje Greksa i dodaje da se kišne bašte primenjuju širom sveta i da pored njihovog estetskog doživljaja, ona izdvaja i najfunkcionalnije kišne bašte, a to su svakako kišne bašte širom SAD-a (posebno Portland), Australija, Kopenhagen, itd.
Ubrzani razvoji urbanih sredina pored mnogobrojnih korisnih stvari za stanovništvo, donose i mane. Na taj način smanjujemo sposobnost našeg prirodnog okruženja da obavlja svoje prirodne procese. Drugim rečima, prirodni pejzaž koji je nekada mogao da absorbuje i čisti atmosferske vode, više to ne može jer gradimo nepropusne površine (krovovi, prilazi, putevi) u koje voda ne može da prodre. Prizori „potopljenih“ betonskih ulica u Novom Sadu, gde voda nema gde da se odlije i da je tlo upije, odavno nisu retkost. Sađenjem kišnih bašti ublažavamo ove negativne posledice i doprinosimo očuvanju životne sredine.
Lajkujte EkoVest na Facebooku
Zapratite EkoVest na Twitteru
Tekst: Miloš Ćirković
Fotografije: Miloš Ćirković i privatna arhiva Amele Grekse
Share this: