Ne mogu političke veze da poprave kvalitet vazduha i vode ili reše problem nesanitarne deponije. U to smo se uverili puno puta, političke veze služe nečem drugom, i to nije tema ovog teksta. Osvrnužemo se na još jedan ekološki problemu, s kojim se bore žitelji četiri naselja opštine Temerin. Zapravo, to je još jedan u nizu problema koji se godinama “neguje”, nerešavanjem podstiče i produbljuje, u bukvalnom smislu. I naravno, uzročno-posledično povezan sa ostalima je i problem deponije u Temerinu, kao krajnje tačke sistema upravljanja otpadom u ovoj opštini.
Opština Temerin nalazi se u Južnobačkom okrugu, poznata po jednoj zanimljivosti kojom dospeva u kvizove, a to je da ima najdužu ulicu u Srbiji, koja povezuje dva naselja: Bački Jarak i Temerin, gde se u dužini od 12,5 km nalaze objekti različitog karaktera koji obuhvataju više od 700 kućnih brojeva. Pored naselja Temerin, tu su Sirig, Staro Đurđevo i Bački Jarak a katastarski pokriva i atar Kamendina, gde se nalazi zemljište sa jednim od najboljih boniteta u Vojvodini. Zbog toga je tu i familija Dunđerski svojevremeno imala zemljišne posede i poljoprivrednu proizvodnju. Čitava teritorija opštine je na zemljištu izuzetno visokog kvaliteta, te je činjenica o postojećim ekološkim problemima još više porazna.
Deponija neuslovna a park prirode u neposrednoj blizini
Pored problema s vodom, o kojem se dosta govori i piše, još jedan jako veliki problem je i deponija otpada povezana s čitavom linijom tretmana otpada. Kao i ostale opštine u Vojvodini, Lokalni plan upravljanja otpadom datira od pre više od deset godina. U martu 2023. godine izglasan je pred Skupštinom opštine Temerin novi Lokalni plan upravljanja otpadom 2023-2032, kojim se nalaže praćenje i poštovanje EU zakonodavstva, što znači da se o svakoj vrsti otada moraju starati na adekvatan način. Međutim, deponija u Temerinu je vrlo neuslovna i zbog toga veoma često zatvorena, s dosta čestim požarima ili sličnim incidentnim situacijama.
Park prirode “Jegricka”, foto: Miloš Ćirković
Jasno je naravno da toliko neuslovna, nesanitarna deponija pogubno utiče na kompletni ekosistem naselja. Posebno je delikatna činjenica da se na teritoriji opštine nalazi rečica Jegrička, odnosno park prirode koji zahvata teritoriju još tri opštine. Jegrička teče kroz severni deo opštine sa nekoliko manjih kanala-pritoka. Duž obale reke su močvarne vrste zemljišta i slatine. Na samom početku toka prolati kroz području Pivnica, Silbaša, Paraga, Ratkova i Despotova, dalje teče pored Ravnog Sela, Zmajeva i Siriga, uporedo sa Kanalom Dunav—Tisa—Dunav i malim Bačkim kanalom. U blizini Temerina, Jegrička se deli na dva dela. Jednim delom teče ka severu, protiče pored sela Gospođinci i završava se u močvarama oko Žablja. Drugi deo napaja ribnjak kod Žablja. Upravo je režim voda jedan od najvažnijih činilaca za razvoj živog sveta. Ali i kvalitet voda.
Česta pojava požara na temerinskoj deponiji
S obzirom na to da se ocedne vode sa deponije u Temerinu slivaju u kanal koji napaja jedan od delova Jegričke, jasno je kakvu nemerljivu štetu može naneti. Pored toga, na teritoriji Temerina utvrđeno je prisustvo termomineralnih voda koje su za ovu opštinu značajan turistički potencijal. I evo, dok danas možemo na zvaničnoj internet stranici JKP “Temerin”, koje je zaduženo za tretman otpada i deponiju, pročitati da se neće razvoziti razdvojena PET ambalaža zbog kvara na kamionu, u susret praznicima, nesumnjivo se može očekivati neki incident na deponiji. Ne zato što smo zluradi, već zbog nepisanog pravila, da se posebno zimi kada se odbacuje pepeo od loženja ili leti kada su najveće vrućine, deponija zapali po nekoliko puta.
Požar na deponiji (ilustracija), foto: GettyImages
Kao što je slučaj i sa ostalim opštinama u Južnobačkom okrugu, problemi sa ovom deponijom nisu nova vest, traju već godinama unazad, a jedino rešenje je da se ona potpuno zatvori i potom sanira. Međutim, ovo je skoro nemoguće u trenutnoj situaciji, jer se još uvek čeka izgradnja Regionalne sanitarne deponije na mestu gradske deponije u Novom Sadu. U međuvremenu, troškovi održavanja deponije su velika stavka u budžetu Javnog-komunalnog preduzeća “Temerin”, koji je zadužen za nju.
U toku poslednjih godinu dana, na deponiji je bilo više požara, a neki od njih trajali su nedeljama. Samo tokom prošle godine, deponija je gorela bar osam puta. Na ovoj deponiji se konstantno odlažu nove tone smeća, čak i u onim delovima gde tinja ispod površine, što otežava gašenje novih požara. Ono što se može zaključiti je da JKP “Temerin” nema dovoljno kapaciteta da samostalno obavlja ovakve intervencije i neophodno je angažovanje eksternih kompanija. Osim komunalnog i drugog otpada, u neposrednoj blizini ove deponije odlažu se i fekalije iz septičkih jama iz naselja, što dovodi i do izlivanja fekalnih voda u melioracioni kanal koji se posredno uliva u Jegričku, reku koja je zaštićeni park prirode. Pored toga, kada su velike kiše (otapanja snega su sve ređa), zbog neuslovnog puta nemoguće je istovarati na deponiji bilo šta.
Kako će funkcionisati nova regionalna deponija?
Kako to razvoj Regionalne deponije Novi Sad utiče na temerinsku deponiju? Predlog lokalnog plana upravljanja otpadom za Grad Novi Sad do 2032. godine predviđa da će do kraja 2026. godine proraditi Regionalni centar za upravljanje otpadom na mestu sadašnje nesanitarne deponije, koji će opsluživati, sem Novog Sada, još i okolne opštine: Bačku Palanku, Bački Petrovac, Beočin, Žabalj, Srbobran, Temerin i Vrbas. Da bi se pripremila potrebna oprema i infrastruktura, te zatvorila postojeća smetlišta, Lokalni plan predviđa da je potrebno najmanje 90 miliona evra.
S obzirom na to da formiranje regionalne deponije podrazumeva zatvaranje ili smanjenje kapaciteta postojećih lokalnih deponija, to znači da će opštine morati otpad da odvoze na regionalnu deponiju, i to će naravno morati da plaćaju. U tom smislu, preporučuje se i radi se na tom da se što više otpada separira i prosleđuje na reciklažu, od čega se stvara i finasijski benefit. Zato će svim opštinama, pa i Temerinu biti obaveza da obezbede primarnu selekciju otpada, najpre na “suvi” i “mokri”, odnosno PET amnalažu, papir, kartoni i sve slično što se može reciklirati, kao i organski biološki otpad koji se kompostira. Pored toga, sve opštine moraju da izgrade reciklažna dvorišta.
Prosečna visina otpada na deponiji iznosi dva metra
Procenjena prosečna dnevna količina komunalnog otpada u rastresitom stanju, koja se prikupi na teritoriji opštine Temerin, iznosi oko 56 m3. Treba napomenuti da podaci o količini i sastavu otpada nisu precizni, kao i da se na osnovu njih ne može omogućiti optimalni menadžment komunalnim otpadom. Na teritoriji opštine Temerin postavljeno je 60 kontejnera za prikupljanje PET ambalaže, očekuje se postavljanje još 100 novih kontejnera, čime bi se dodatno unapredio sistem prikupljanja PET ambalaže, kao sekundarne sirovine, ali i smanjila ukupna količina komunalnog otpada koji se odlaže na deponiju. Računice radi, opština Temerin spade u one opštine gde je pijaća voda izrazito lošeg kvaliteta i građani su prinuđeni da kupuju flaširanu vodu, što produkuje ogromne količine PET ambalaže.
Nesanitarna deponija u Temerinu, foto: JKP “Temerin”
JKP „Temerin“ otpad odlaže na gradsku deponiju. Procenjena prosečna visina otpada na deponiji iznosi dva metra, na osnovu čega je izračunato da se na deponiji nalazi 74.000 m3 otpada. Pored gradske deponije, na teritoriji opštine Temerin ne postoje druge deponije, što u značajnoj meri doprinosi očuvanju zdravlja ljudi i zaštiti životne sredine. Divlja deponija u Bačkom Jarku zatvorena je 2009. godine. Komunalni otpad se sistemski prikuplja i odnosi jednom nedeljno iz svih mesnih zajednica na teritoriji opštine Temerin, a pokrivenost domaćinstava uslugama prikupljanja i odnošenja komunalnog otpada na teritoriji opštine je 100%, što je i osnovni uslov za uspostavljanje efikasnog sistema upravljanja otpadom. Ovde ne postoji razvijeno tržiste sekundarnih sirovina. Nema ekonomskih i drugih podsticajnih mehanizama za korišćenje materijala iz otpada. Ne postoji ustanovljen i razvijen sistem obuke i jačanja javne svesti za rešavanje problema otpada.
Ovo je ogroman prostor za rad i uvođenje reda, u kome bi sve aktivnosti morale funkcionisati takoreći organski, prirodno. Naselje Hillerød u Danskoj, na primer ima razvijen sistem razdvajanja otpada na deset frakcija. I one koje su u manjoj meri zastupljene, na primer stavljaju se u jednu kantu za smeće, koja ima pregradu. Imaju ogromno reciklažno dvorište, gde ljudi donose otpad i odlažu u specijalne kontejnere, ali isto tako i radionicu gde mogu za relativno mali novac kupiti reparirane stvari. Veoma veliki pažnju posvećuju opasnom otpadu koji se posebno preuzima i prosleđuje na dalji tretman. Klasičnu deponiju nemaju.
Lajkujte EkoVest na Facebooku
Zapratite EkoVest na Twitteru
Tekst: Majda Adlešić
Share this: